جایگاه جهانی تولیدات علمی جمهوری اسلامی ایران و کشورهای اسلامی: فناوری های سبز

به گزارش روابط ‌عمومی مؤسسه استنادی و پایش علم و فناوری جهان اسلام (ISC)، دکتر سید احمد فاضل‌ زاده رئیس مؤسسه ISC  گفت: با توجه به نیازهای ملی و منطقه ای به موضوعات علمی و فناوری در حوزه های سازگار با محیط زیست، موسسات پژوهشی و فناوری و شرکت های دانش بنیان می توانند در راستای جهش تولید فناورانه برنامه ریزی نمایند.

فاضل زاده افزود: رشد روزافزون تولیدات صنعتی و عدم توجه به مسائل زیست محیطی، به یکی از معضلات عمده کشورهای جهان تبدیل شده و این عامل سبب شده است که صنعت هم تحت تاثیر قرار گیرد. کشورهای در حال توسعه برای حمایت از اهداف توسعه پایدار خود نیاز به دسترسی به فناوری­های سبز مقرون به صرفه و کارآمد دارند. فناوری ­های سبز به فناوری هایی اطلاق می شود که تهدیدات سلامت انسانی و محیطی را به حداقل برسانند  که به نوبه خود موجب کاهش اثرات زیست محیطی حاصل از فعالیت مجموعه ­های فناوری کمک نماید.

گذار به اقتصاد سبز نیز نیازمند تلاش جهان برای دگرگونی بخش‌های اقتصاد است. بخش تولید که در حال هدایت جریان فناوری سبز است، به نوبه خود می تواند به اشتغال پایدار و رشد اقتصادی کمک کند.

 رئیس مؤسسه ISC همکاری بین‌المللی و سیاست‌های دولتی مناسب را در این راه ضروری دانست و گفت: در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان برای استقبال از این فناوری­های بسیار مهم، سندهای مفصلی در دست تهیه است تا بتوانند در آینده این تحولات سهمی داشته باشند. در ارزیابی و تحلیل وضعیت پژوهش و فناوری ایران، با وجود ظرفیت‌های اساسی در آموزش، پژوهش و فناوری کشور، باید برنامه ریزی در بخش فناوری­ های سبز مورد توجه قرار گیرد؛ لذا بررسی و تحلیل جایگاه فناوری ­های سبز کشورهای پیشرو جهانی و اسلامی در بازه زمانی 20 ساله می­تواند نقش موثری در سیاست­گذاری و بهبود وضعیت فناوری های سبز و تاثیر آن در جامعه داشته باشد.

موسسه آنکتاد ((UNCTAD وابسته به سازمان ملل فناوری های سبز را به فنّاوری­ های پنل ­های خورشیدی (سامانه ای که انرژی نور خورشید را دریافت و به انرژی الکتریسیته تبدیل می کند)، برق خورشیدی متمرکز (سامانه ای که انرژی خورشیدی را به صورت متمرکز به انرژی مکانیکی تبدیل می‌کند)، زیست توده و سوخت زیستی (نوعی منبع انرژی تجدیدپذیر که در مقایسه با سوخت های فسیلی آلودگی کمتری برای محیط زیست ایجاد می کند)، انرژی باد، هیدروژن سبز (هیدروژن تجدیدپذیر با هدف تسریع کربن زدایی) و وسایل نقلیه الکتریکی تقسیم بندی نموده است.

بر این اساس جدول شماره 1، رتبه و تعداد تولیدات علمی کشورهای پیشرو جهانی در فناوری های سبز را براساس مدارک علمی نمایه شده در پایگاه وب آو ساینس (Web of Science) نشان می دهد.

جدول 1. جایگاه فناوری های سبزکشورهای پیشرو جهان بر اساس پایگاه وب آو ساینس در بازه زمانی 2003-2022

جدول شماره 2، رتبه و تعداد تولیدات علمی کشورهای پیشرو اسلامی در فناوری های سبز را بر اساس مدارک علمی نمایه شده درپایگاه وب آو ساینس (Web of Science) نشان می‌دهد.

جدول 2. جایگاه فناوری های سبزکشورهای پیشرو اسلامی بر اساس پایگاه وب آو ساینس در بازه زمانی 2003-2022

جدول شماره 3، تولیدات علمی و رتبه جهانی فناوری های سبز جمهوری اسلامی ایران را بر اساس داده های پایگاه وب آو ساینس (Web of Science) در بازه زمانی 2022-2003 نشان می‌دهد.

جدول 3. تولیدات علمی و رتبه جهانی فناوری های سبز جمهوری اسلامی ایران بر اساس پایگاه وب آو ساینس در بازه زمانی 2022-2003

براساس جدول شماره 3، در بازه زمانی بیست ساله بیشترین تولیدات علمی جمهوری اسلامی ایران در فناوری‌های سبز، مربوط به وسایل نقلیه الکتریکی با 1337 مدرک و انرژی باد با 1005 مدرک می باشد. همچنین، جمهوری اسلامی ایران در بیست سال اخیر، از لحاظ تعداد مدارک علمی در حوزه مربوط به انرژی باد رتبه 9 را به خود اختصاص داده است. بررسی داده ها نشان می‌دهد تعداد تولیدات علمی این کشور در زمینه انرژی باد در پنج سال اخیر بهبود داشته و از 73 مدرک در سال 2018 به 119 مدرک در سال 2022 و تعداد تولیدات علمی در حوزه وسایل نقلیه الکتریکی از 111 مدرک در سال 2018 به 220 مدرک در سال 2022 رسیده است. کمترین تعداد تولیدات علمی جمهوری اسلامی ایران در بازه زمانی بیست ساله در فناوری های سبز، مربوط به هیدروژن سبز با 20 مدرک می باشد.

جدول شماره 4، رتبه دانشگاه های کشور در فناوری های سبز را نشان می دهد. براساس جدول شماره 4، بیشترین تولیدات علمی در بازه زمانی بیست ساله در بخش پنل­ های خورشیدی، مربوط به دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه تربیت مدرس بوده است. در برق خورشیدی متمرکز، بیشترین تولیدات علمی مربوط به دانشگاه تهران، دانشگاه شهید بهشتی و دانشگاه تخصصی فناوری ­های نوین آمل؛ در سوخت زیستی، دانشگاه تهران، دانشگاه تربیت مدرس و دانشگاه صنعتی اصفهان؛ در انرژی باد، دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه یزد؛ در هیدروژن سبز، دانشگاه علم و صنعت ایران، دانشگاه یاسوج و دانشگاه تبریز؛ در وسایل نقلیه الکتریکی، دانشگاه علم و صنعت ایران، دانشگاه تهران و دانشگاه صنعتی امیرکبیر بوده است.

جدول 4. رتبه دانشگاه های کشور در فناوری های سبز