ایجاد شبکه ملی کتابخانه دیجیتال: فرصت ها و چالش ها

۲۶ آبان ۱۴۰۰ | ۱۳:۲۹ کد : ۱۶۹۳ اخبار برگزیده اخبار و رویداد ها
تعداد بازدید:۹۰۳

به گزارش روابط عمومی و همکاری های علمی بین المللی موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC)، دکتر محمدجواد دهقانی رییس موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC) در همایش کتابخانه های مرکزی دانشگاه ها که با همکاری مشترک دانشگاه خلیج فارس و دانشگاه صنعتی شریف برگزار شد، در تاریخ 26 آبان 1400 سخنرانی ایراد کرد.

در این همایش که ویژه مدیران و معاونان کتابخانه های دانشگاهی زیر مجموعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بود، دکتر محمدجواد دهقانی با موضوع " ایجاد شبکه ملی کتابخانه دیجیتال: فرصت ها و چالش ها" سخنرانی کرد.

محورهای این همایش شامل راه های برون رفت از چالش های مطرح شده در پیش همایش کتابخانه های مرکزی دانشگاهی، رسالت کتابخانه های مرکزی دانشگاهی در قرن نوین با تکیه بر کتابخانه دیجیتال و ایجاد شبکه ارتباطی پایدار بین کتابخانه های دانشگاه بود.

دهقانی در این همایش گفت: یکی از پیش نیازهای توسعه ملی در عصر امروز استفاده بهتر و اشتراکی از دارایی های اطلاعاتی یک کشور است و این مهم به دست نمی آید مگر با اهتمام به نوعی هم اغزایی فردی، سازمانی ( مدیریتی و سیاستی)، اطلاعاتی، داده ای، سخت افزاری و نرم افزاری. این نوع هم افزایی ها سرآغاز ایجاد بستر جدیدی برای فعالیت های مشترک مبتنی بر صنعت اطلاعات در جهان شدند که از آنها تحت عنوان شبکه یاد می شود.

وی افزود: بر این اساس، یکی از اولویت های نظام علمی کشور توجه به این مهم است. علیرغم برخی کارهای اولیه در خصوص شبکه سازی اطلاعات کتابخانه ای و پژوهشی ایران، بررسی ها نشان می دهد که این شبکه ها به علت برخی مسائل که مهمترین آنها عدم ثبات مدیریتی بوده برخلاف طرح بسیار جامع و چندجانبه به نتیجه نرسیده اند.

وی سپس به وجود برخی مشکلات پرداخت و افزود: از جمله مشکلات موجود می توان به عدم وجود سازوکار و آیین نامه ها و توافقنامه های جامع در این خصوص، وحدت نظر کم در بین مدیران پژوهشی و کتابخانه ای کشور در این راستا، فرهنگ حبس اطلاعات، عدم توجه به دارایی های فردی کتابخانه ای و پژوهشی خاص هر دانشگاه، نادیده گرفته شدن حقوق قانونی کتابخانه ها و دانشگاه ها، غالب شدن نگاه نرم افزاری و ایجاد انحصار در استفاده از یک نرم افزار و نسخه خاص، عدم میانکنش پذیری فنی، معنایی، سازمانی و خط مشی سیاستی اشاره کرد.

وی در ادامه سخنرانی خود به بیان هدف اصلی از ایجاد شبکه کتابخانه ای دانشگاهی پرداخت و گفت: شبکه سازی اطلاعات موجود در کتابخانه های دانشگاهی کشور به منظور استفاده مشترک تمام  کتابخانه ها و کاربران (اساتید، دانشجویان و کارکنان)  از منابع داده ای، اطلاعاتی، محتوایی موجود در دانشگاه های عضو شبکه به طور همزمان و یکپارچه در راستای افزایش اثر بخشی، صرفه جویی در زمان و هزینه، پیشگیری از دوباره کاری ها در انجام جستجو و فرآیند بازیابی و نیز ارزش افزوده از منابع است.

دهقانی در ادامه به سایر اهداف اشاره کرد و گفت: فراهم آوردن زیرساخت لازم برای اشتراک منابع و دیگر همکاری های کتابخانه ای با استفاده از ظرفیت های فضای مجازی و شبکه های اطلاعاتی، فرآهم آوردن زیر ساخت لازم برای ارایه خدمات تحویل مدرک الکترونیکی، یجاد زیر ساخت لازم برای اشتراک گذاری فرآداده ها در راستای تحقق سازماندهی و فهرست نویسی مشترک در جهت کاهش هزینه مالی و انسانی با سازماندهی این خدمات در قالبی یکپارچه و واحد، فراهم کردن زیرساخت لازم برای تحقق فهرستگان مجازی در قالبی یکپاچه و واحد، فراهم آوردن زیر ساخت لازم برای بازیابی شبکه اطلاعات و داده های دانشگاه ها در قالب یکپارچه و همچنین فرآهم آوردن امکان تحلیل و کاوش در داده ها و اطلاعات دانشگاه ها در سطح کلان برای استفاده در برنامه‌ریزی‌های آموزشی، پژوهشی و مالی به صورت یکپارچه از دیگر اهداف ایجاد شبکه کتابخانه ای دانشگاهی است.

رییس موسسه استنادی علوم و پایش علم و فناوری (ISC) در ادامه این سخنرانی به معرفی فرصت ها پرداخت و گفت: بستر مناسب  اینترنتی – شبکه ملی کشور (سازمان پژوهش های علمی و صنعتی)، شبکه رایانه ای امانت کتابخانه و بین کتابخانه ای، وجود بستر ذخیره ابری جهت به اشتراک گذاری منابع، وجود گنجینه عظیمی از دانش بومی و اشتراک گذاری و ارائه خدمات اطلاعاتی و محتوای متنوع  به طیف وسیع و گسترده ای از مخاطبان، دسترسی گسترده و جهانی به منابع و آثار مل،  ترویج و اشاعه زبان، ادبیات و فرهنگ مکتوب در سطح ملی و بین  المللی،  حفظ دائمی میراث مکتوب و فرهنگی ملی و در نهایت مدیریت بهتر و دقیق تر بر حجم زیاد اطلاعات و دانش تولید شده ملی مواردی هستند که می توانند برای جامعه علمی کشور در این خصوص فرصت بسزایی ایجاد کند.

دهقانی در ادامه به برخی چالش ها در این زمینه اشاره کرد و گفت: عدم اعتقاد کتابخانه ها به مشارکت گذاشتن منابع خود با دیگران (هنوز هم وجود دارد اما در کتابخانه های دانشگاهی کمتر شده است)، عدم حمایت کافی و مناسب مدیریت ها در سطح کلان، عدم وجود بستر مناسب نرم افزاری، شبکه و سخت افزاری ، عدم وجود  شرکت نرم افزاری قوی برای تهیه طرح جامع و تلفیق سیستم های کتابخانه ای مختلف، عدم وجود یک ارگان مسئول دولتی که ماموریت اصلی او اطلاع رسانی به جامعه وسیعی از مخاطبین باشد. (مرکز منطقه ای اطلاع رسانی علوم و فناوری کاندید مناسبی برای این امر است)، کمبود بودجه پایدار، ظرفیت و استراتژی های ناکافی (با توجه به سیاست های وزارت عتف قابل تامین است) از عمده چالش هایی می باشد که با آن رو به رو هستیم.  

وی سپس درخصوص سرویس ها و خدمات مورد نظر در شبکه کتابخانه ای گفت: با در نظر گرفتن چشم اندازی که کل کشور بصورت یک شبکه به هم وصل شود، مواردی همچون جستجوی کتابشناختی و ایجاد لینک منابع اصلی، امانت بین کتابخانه ای، امانت دیجیتال، دیجیتالی سازی، فروش منابع، ایجاد شبکه اجتماعی علمی بین کتابخانه ای، دسترسی به منابع آنلاین خارجی که اعضاء مشترک هستند، مشروط به عدم نقض کپی رایت میسر و آسان خواهد شد.

دهقانی در پایان، ساختار سیستم پیشنهادی را برای حاضرین در همایش که به صورت چهار مرحله است ارائه داد و گفت: در مرحله اول، بررسی و امکان سنجی و انتخاب چند شاخه مرکز منطقه ای از نقاط مختلف کشور به عنوان پایلوت جهت ایجاد یک شبکه کتابخانه ای و سپس در مرحله دوم ایجاد یک شبکه کتابخانه ای  متشکل از تعداد محدود شاخه های انتخاب شده (حداقل سه شاخه)  و در مرحله سوم، بررسی و ارزیابی میزان رضایت عملکردی و خدماتی شبکه و در نهایت در مرحله چهارم، توسعه تدریجی شبکه با اتصال سایرکتابخانه های  مرکزی دانشگاه های سراسر کشور مواردی هستند که به صورت عملیاتی می توان این مهم را به نتیجه رساند.

ایجاد شبکه ملی کتابخانه دیجیتال: فرصت ها و چالش ها

ایجاد شبکه ملی کتابخانه دیجیتال: فرصت ها و چالش ها

 

ایجاد شبکه ملی کتابخانه دیجیتال: فرصت ها و چالش ها

 

کلید واژه ها: سخنرانی همایش کتابخانه های مرکزی دانشگاه ها


( ۱ )